مارکس و هایدگر (تفکر آینده)

در جهانی بی‌‏جهان ممکن است در واکنش به پروژه‌‏ای که می‌‏کوشد مارکس و هایدگر را مقایسه کند بگویند مارکس و هایدگر، هیچ‌یک، متفکری مهم و عمیق نیست که حرفی دربارۀ جهان داشته باشد. ‏با این حال، زیر لوای چه تفکری می‌‏توان اندیشۀ هر دو متفکر را ارزیابی کرد؟ سرانجام، می‌‏شد به نتیجه‌‏ای دووجهی هم رسید: مارکس از هایدگر بزرگ‌‏تر است و تفکرش شامل تفکر هایدگر می‌‏شود و به این اعتبار فقط تفسیری مارکسی – یا حتی مارکسیستی – از هایدگر بر جای خواهد ماند. تفکر هایدگر با در نظر گرفتنِ تفکر مارکسی روشن و قابل فهم می‌‏شود. و برعکس، می‌‏شد به این اعتقاد رسید که تفکر هایدگر شامل تفکر مارکس می‌‏شود، یعنی مارکس – و مارکسیسم – را می‌‏توان به‌‏طور کامل و قانع‌‏کننده تابع تفکر هایدگر دانست یا، به بیان تقریبی، هایدگر از مارکس پیش‌‏تر می‌‏رود و از موضعی رفیع‌‏تر به مسائل می‌‏نگرد و به این سان او را از دور خارج می‌‏کند.