هنر عشق ورزیدن

دوست داشتن کسان به معنی تحقق بخشیدن و تمرکز نیروی دوست داشتن است. جنبه مثبت عشق به سوی معشوق میل می کند؛ معشوقی که تجسمی از صفات واقعی انسانی است. عشق به دیگری به ناچار متضمن عشق به انسانیت است. آن نوع «تقسیم کار»ی که ویلیام جیمز از آن صحبت می کند و معتقد است که انسان می تواند فقط بستگان خود را دوست بدارد و به «بیگانگان» به کلی بی اعتنا بماند، نشانه ای از ناتوانی در دوست داشتن است. عشق به انسان، آن طور که غالبا تصور می شود، چیزی نیست که از عشق به شخصی خاص تجرید شده باشد، بلکه مقدمه آن است؛ گرچه از نظر تکوینی گفته اند که عشق از عشق به افراد معین کسب می شود.

از همه این ها چنین نتیجه ای گرفته می شود که باید خود را نیز به اندازه دیگری دوست بداریم. ریشه های قبول زندگی خود و سعادت و رشد و آزادی خویش در استعداد مهرورزیدن آبیاری می شود؛ یعنی منوط هستند به دلسوزی، احترام، حس مسئولیت و دانایی. فردی که قادر است عشق بورزد و عشق ورزی اش با باروری همراه است، خودش را نیز دوست دارد. کسی که فقط بتواند دیگران را دوست بدارد، اصلا معنی عشق را نمی داند.

اگر قبول کنیم که عشق به خود و دیگران در اصل پیونددهنده اند، آنگاه خودخواهی را که مسلما فاقد دلسوزی برای دیگران است، چگونه می توان توجیه کرد؟ آدم خودخواه فقط به خودش علاقه دارد. همه چیز را برای خود می خواهد. از نثار کردن لذتی احساس نمی کند؛ در صورتی که از گرفتن شاد می شود. به دنیای خارج فقط از دیدگاه نفع شخصی می نگرد، به احتیاجات دیگران و شئون و همسازی و شرافت دیگران بی اعتناست. او جز خودش هیچ چیز را نمی بیند، او درباره همه کس و همه چیز، از جهت سودی که ممکن است برای شخص خودش داشته باشند قضاوت می کند و اساسا از دوست داشتن عاجز است.