فرهنگ احجار کریمه و معدنی ها در ادبیات فارسی

گوهر واژه اى فارسى برابر با جوهر و جواهر است که به سنگهاى گرانبها یا قیمتى یا احجار کریمه اطلاق مى شود و به نامهاى سنگ هاى زینتى، تزئینى ، آذینى ، پیرایه اى و احجام نفیسه هم آمده است.
سنگهاى با ارزش فراوانند و در بین این هزارها سنگ گران قیمت پیامبران و ائمه اطهار (ع) تنها بر چند سنگ صحه گذاشته اند اما نه به خاطر آنکه اثرى جادویى دارند، بلکه آن نگین هرچه باشد برگزیده شده و براى دارنده آن اثراتى از جمله فتح مهمات و دفع بلیات و غیره دارد و اثرات آنها ذاتى نیست و از جانب خداى تعالى است . پس اگر کسى اثر آنچه را که همراه خود مى دارد ، ذاتى و مستقل بداند به خداى یگانه شرک ورزیده است.
…یکی از ویژگی‌ها و اختصاصات مهم شعری کاربرد اصطلاحات و مضامین علمی و کمک‌گرفتن از آن‌ها برای مضمون‌سازی است؛ چنان‌که بیشترین مضامین و اصطلاحات علومی، مانند نجوم، طبّ، گیاه‌شناسی، داروشناسی، در آثار شاعران این سبک دیده می‌شود.
در این کتاب، اصطلاحات، تشبیهات، استعارات و مضامین ساخته‌شده با برخی احجار کریمه (شامل الماس، پیروزه، درّ، عقیق، لعل، و یاقوت) بررسی شده و مسائل علمی و ادبی مطرح‌شده دربارة این احجار کریمه در دیوان‌های خاقانی شروانی، فلکی شروانی، ذوالفقار شروانی، مجیرالدین بیلقانی و آثار نظامی گنجوی تحلیل شده و با کتب علمی کانی‌شناسی قدیم، ازجمله تنسوخ‌نامة ایلخانی و آثاری از این دست، تطبیق داده شده است…