شهریار

پایان قرون وسطى زنجیرشده به دو نهضت مهم نوزایى فرهنگى (رنسانس) و اصلاح‌گرى (رفورماسیون) است، دوران جدید از خاکسترهاى قرون وسطى سر بر مى‌کشد، دورانى که مبتنى‌بر جهان‌بینى ویژه‌اى است از مهم‌ترین عوامل آن کاهش قدرت کلیسا و دین‌مداران و دیگر میدان‌دارى قدرت علم است، فرهنگ عصر نوین بیشتر دنیوى است و کمتر روحانى و الهى، دولت‌ها جا بر کلیسا و قدرت دنیوى آن تنگ مى‌کنند و آن‌ها بر امور فرهنگى نیز نظارت مى‌کنند، دایره‌ی قدرت دینى تنگ مى‌شود و اگرچه در ابتدا قدرت در دست شاهان است، اما کم‌کم نظام سلطنتى جاى به دموکراسى مى‌سپارد یا با سقوط شاهان دیکتاتوران بر جایگاه آن‌ها تکیه مى‌زنند. در تمام این دوران شاهد قدرت‌یابى دولت ملى هستیم، نفى حاکمیت کلیسا اگر جنبه‌ی تخریبى دوران نوین است، جنبه‌ی ترمیمى آن پذیرش حاکمیت علم است. در رنسانس ایتالیا، علم سهم اندکى داشت، نخستین حمله‌ی جدى اندیشه‌هاى علمى به باورهاى جزمى و تغییرناپذیر انتشار «نظریه کوپرنیک» در سال 1543 میلادى بود، اما این نظریه نفوذى نیافت، پس از آن «کپلر» و «گالیله» در قرن هفدهم با بهره‌جویى از آن، به اصلاح آن پرداختند، نبردى میان علم و دنیاى جزمى آغاز شده بود، نبردى که در نهایت با شکست پیروان سنت‌هاى کهن به پایان رسید، تسلط علم بر اذهان بسیار متفاوت از سلطه‌ی اندیشه‌ورزان دینى بر مردم بود، این‌جا پاى حاکمیت عقل در میان بود و همین باعث رشد فردیت شد تاجایى‌که به سرحد هرج و مرج نیز رسید. در ذهن مردمِ دوران جدید هر نوع انضباطى تداعى آموزه‌هاى دین‌باوران بود. هرج و مرج اخلاقى پیامد آن دهشتناک بود، اما این رهایى از قید و بندهاى سنن کهن سویه روشنى نیز داشت و آن بروز شگفت‌آور نبوغ هنرى و ادبى بود.