خداوند الموت (حسن صباح)

در دامنۀ کوه الموت آبادی‏هایی قرار داشتند که ساکنان آن زارع بودند. زن‏ها و اطفال روستایی هنگامی که فرصت داشتند در دامنه‏های اطراف گیاه‏های طبی را جست‏وجو می‏کردند و بعضی از آنان گیاه‏های اصلی را در باغچه‏ها یا کشتزارهای خود می‏کاشتند. روستاییان گیاه‏ها و گل‏ها و ریشه‏های گیاهی را که خاصیت طبی داشت به محمود سجستانی که یکی از مباشران خداوندگار بود می‏فروختند و او هم آنها را به شهرهای نزدیک و دور صادر می‏کرد و حساب خرید و فروش گیاهان طبی را در دستک‏های مخصوص نگاه می‏داشت و به نظر خداوندگار می‏رسانید. قبل از اینکه جوال‏ها را بدوزند محمود سجستانی رفت و با زنبیلی پر از ابریق‏های زجاجی و سفالی مراجعت کرد. اطراف هر ابریق با الیاف کنف، یک سبد بافته بودند تا بر اثر تصادم شکسته نشود. ابریق‏های سفالی دارای لعاب بود تا از آن چیزی تراوش نکند. محمود سجستانی ابریق‏ها را از زنبیل خارج کرد و درون جوال‏ها میان گیاه‏های طبی جا داد تا اگر یک جوال از پشت ستور افتاد، ابریق نشکند و مایع گرانبهای آن از بین نرود. در بعضی از آن ابریق‏ها، الکل بود و در بعضی دیگر جوهر بید (که نباید آن را با عرق بید اشتباه کرد) و همان است که انواع آن را امروزه به اسم سالیسیلات می‏خوانند. در چند ابریق کوچک هم جوهر تریاک را قرار داده بودند. الموت در دنیای قدیم یکی از مراکز بزرگ داروسازی بود و مواد خام داروها را تا آنجا که ممکن بود از این محل به دست می‏آوردند و مواد خامی را که در محل یافت نمی‏شد از خارج وارد می‏کردند. داروهای گرانبها که در ابریق‏های زجاجی و سفالی بود و از آنجا به سایر شهرهای ایران حمل می‏شد، جبران داروهای ارزان‏قیمت گیاهی را که در جوال‏ها بود می‏کرد. چون داروهای گیاهی ارزان‏قیمت برای خداوند الموت خیلی صرف نداشت، اما داروهای شیمیایی که در ابریق‏ها قرار داده می‏شد به بهای گران به فروش می‏رسید و جبران ارزانی قیمت داروهای گیاهی را می‏کرد.