سفرنامه پیترو دلا واله (قسمت مربوط به ایران)،(سفرنامه)

این مطلب را نیز باید اضافه کنم که هرقدر جرم مجرمی شدید باشد، اگر به خانه شاه پناه ببرد، در امان است. هم اکنون یکی از افراد سرشناس که شاه به ملاحظات مهمی قصد کشتن او را داشته است به این خانه پناهنده شده و به این ترتیب جانش در امان مانده است، منتها اگر از مدخل خانه قدم بیرون بگذارد، بی درنگ او را به قتل می رسانند.

دخول از درب قصر برای هیچ کس قدغن نیست و هرکسی می تواند از این آستانه که مورد ستایش و غیرقابل تعرض است و همه دائما آن را می بوسند بگذرد. لفظ «آستانه» بر کلیه دربار شاه نیز اطلاق میشود. وقتی مردم می گویند برویم به آستانه، منظور آنان دربار شاه است… ایرانیان به آستانه خانه شاه، «دولت» به معنی ثروت و نعمت نیز می گویند. و «آستانه دولت» به «دربار» اطلاق می شود. به قصر شاه غالبا «دولتخانه» گفته می شود که معنی آن خانه ی ثروت و نعمت است.

همچنین به یادم افتاد که از مدت کوتاهی به این طرف، یعنی در زمان همین شاه، نیرویی مرکب از تفنگچیان به وجود آمده است که از افراد پیاده بوده و برای دفاع از قلاع نظامی از وجود آنان استفاده می شود، ولی آنان تاج بر سر ندارند و از قزلباش ها یا اصیل زادگان نیستند و سرداران به خصوصی دارند و به علاوه تصور نمی کنم تمام ایالات دارای چنین نیرویی باشند.

قوای توپخانه نیز در قشون شاه هست، منتها مرکب از توپ هایی است که از دشمن به غنیمت گرفته شده است و شاه از آن ها استفاده نمی کند، زیرا نمی خواهد به این ترتیب مجبور به سکون شود، چون نیروی توپخانه تحرک سایر نیروهای نظامی شاه را که با سرعت زیادی در حرکت اند ندارد و حمل و نقل آن در کوهستان عملی دشوار و پرزحمت است.