لذات فلسفه (پاسخ به پرسش های زندگی)

فلسفه امروز دیگر محبوب نیست، زیرا روح خطرجویی را از دست داده است؛ پیشرفت ناگهانی علومْ مناطق پهناور سابق او را یکی پس از دیگری از دستش گرفته است: «کیهان‏شناخت» جای خود را به نجوم و زمین‏شناسی داده است؛ «فلسفۀ طبیعی» به زیست‏شناسی و فیزیک بدل گشته است؛ و در همین روزگار ما «روان‏شناسی فلسفی» از تنۀ علم‏النفس سابق سر بر زده است. او همۀ مسائل واقعی و قطعی را از کف داده و دیگر با طبیعت ماده و سرّ حیات و نشو سروکار ندارد. مسئلۀ اراده که فلسفه دربارۀ آزادی آن در صدها معرکۀ فکری وارد شده بود، اکنون در زیر چرخ‏های زندگی نو خرد شده است. روزگاری بحث در مسائل مربوط به «دولت» خاص او بود، ولی اکنون میدان تاخت‏وتاز مردمی کوته‏نظر شده و کسی در آن باب از فلسفه مشورت نمی‏جوید. برای فلسفه دیگر چیزی جز قله‏های سرد مابعد‏الطبیعه و معماهای کودکانه دربارۀ کیفیت معرفت و مناقشات مغلق در علم اخلاق نمانده است و آنها نیز تأثیری در سرنوشت انسان ندارند. حتی روزی خواهد آمد که این قسمت‏ها نیز از وی گرفته شود و علوم نوینی پدید آید که در این مسائل با خط و اندازه و پرگار بحث کند؛ شاید اصلا روزی بیاید که دنیا فراموش کند فلسفه‏ای بوده که روزی دل‏ها را تکان می‏داده و افکار مردم را رهبری می‏کرده است.